Türkiye Uçak Postası

Uçak Postası 1934

4 Mart 1934

İstanbul – Atina

AEI (Anonima Aero Espresso Italiana di Roma)

1926-1935 yılları arasında faal olan İtalyan havayolu şirketi AEI ile Atina’ya taşınmış zarfın üzerine Atatürk Posta pulları ve (sırasıyla) Türk Tayyare Cemiyeti (İsfila No.) #T30, #T11, #T29, #T25 ve #T24 katalog numaralı pullar yapıştırılmıştır. Zarfın ön yüzünde “Uçak ile/par avion” etiketi ve 4.3.1934 “GALATA 1” çıkış damgası, arka yüzde 4.3.1934 tarihli “İSTANBUL” havalimanı kontrol damgası ve 6.3.1934 Atina varış damgaları (2 adet) yer almaktadır.

İstanbul Çıkış

Atina Varış

8 Nisan 1934

İstanbul – Paris

(Brindisi aktarmalı)

AEI (Anonima Aero Espresso Italiana di Roma)

8 Nisan 1934 İstanbul Galata çıkışlı ticarî mektup zarfı, Atina ve Brindisi üzerinden Paris’e varmıştır. Zarfın üzerinde İsfila No.#1249, 30 kuruş Sivas Demiryolları pulu ve (yukarıdan aşağıya) Türk Tayyare Cemiyeti (İsfila No.) #T15, #T18 ve #T16 katalog numaralı pullar kullanılmıştır. Zarfın ön yüzünde “Uçak ile/par avion” etiketi ve 8.4.1934 “GALATA 9” çıkış damgası, arka yüzde 10.4.1934 tarihli “Brindisi” aktarma damgası ve 12.4.1934 Paris “Seine Entre” varış damgası yer almaktadır.

İstanbul Çıkış

Brindisi Aktarma ve Paris Varış

28 Haziran 1934

Zürih – İstanbul – Pfullendorf – (trenle>) Zürih

İlk Uçuş, Balkanflug

Swissair

İsviçre hava yolları Swissair‘in 1934 yılında düzenlediği ve toplam 4.500 km’lik uçuş mesafesi katetmiş zarftır. İsviçre’den Balkanlara uzanan yolculuk, Zürih, Napoli, Atina, İstanbul, Belgrad, Zürih hattında yapılmıştır. Zürih’ten yola çıkan uçak istanbul’a vardıktan sonra tekrar Zürih’e dönerek uçuşunu tamamlamıştır. Uçuşa konu olan zarf da aynı güzergâhı izlemiş ve İstanbul’a vardıktan sonra Zürih’e geri dönmüştür. Ancak dönüş sırasında, ağır fırtına sebebiyle uçak Almanya’nın Pfullendorf şehrine zorunlu iniş yapmıştır.

Zarfın üzerindeki aynı zamanda uçuş güzergâhını da gösteren kırmızı kaşe/ damgada Uçağın Pfullendorf’a acil iniş yaptığı belirtilmektedir. Pfullendorf baştan tasarlanmış bir güzergâh olmadığı için, bu damga uçağın ve hava postasının seyrinin belgelenmesi amacıyla Zürih’e vardıktan sonra zarfa vurulmuştur.

Tekrar zarfa geri dönecek olursak, zarfın üzerinde

  • 1921 (Michel No.#170) 5×40 centimes beşli bant pul,
  • mavi renkli “Mit Luftpost” hava postası etiketi,
  • 26.6.1934 tarihli “Swissair Balkanflug” çıkış damgası,
  • kırmızı renkli “kötü hava şartları nedeniyle kalkış ertelendi” yazısını içeren damga «Abflug wegen ungünstiger Witterung verschoben»,
  • 28.6.1934 tarihli “Swissair Balkanflug” çıkış damgası,
  • 29.6.1934 tarihli “İSTANBUL 21” varış damgası,
  • kırmızı renkli “28 Haziran 1934’de hava yolu ile: Zürih – Napoli – Atina – İstanbul – Belgrad’dan Pfullendorf’a (acil iniş)” yazısını içeren damga «Am 28 Juni 1934 auf dem Luftweg befördert: Zürich – Neapel – Athen – İstanbul – Belgrad bis Pfullendorf (Notlandung)»,
  • 29.6.1934 tarihli “Zürih” varış damgası

Zarfın üzerindeki bu bilgilerden özetle şunu anlıyoruz: Bu uçuş 26.6.1934 tarihi itibariyle plânlanmış, ancak hava muhalefeti sebebiyle uçuş 2 günlük rötarla 28.6.1934 tarihinde başlamış, uçak İstanbul’a ulaşınca taşınan zarflar damgalanıp tekrar uçağa yüklenmiş, lâkin dönüş yolculuğunda devam eden ağır hava koşulları sebebiyle uçak Pfullendorf’a acil iniş gerçekleştirmiş ve sonrasında zarflar Zürih’e ulaşmıştır. Zarfın üzerinde uçağın modeli ve pilotun ismi haricinde her şey açıklanmıştır. İlginç olan, tüm bu bilgiler ve yukarıda sayılan pullar, etiket ve  6 adet damga, zarfın arka yüzünü dahi kullanmadan ve hiç bir yazı ve damga bir diğerine karışmaksızın, 15 x 9,5 cm ebadındaki küçücük bir zarfın sadece ön yüzüne sığdırılmıştır.

Uçak bir pilot, bir teknisyen ve bir yolcu olmak üzere 3 kişi ve postalar ile havalanmıştır. Uçuşu gerçekleştiren İsviçreli pilot Walter Mittelholzer’in biyografisinde, uçuş sırasında çektiği bir adet fotoğrafa yer verilmiş ve uçağın iniş ve kalkış saatleri hakkında ayrıntılı bir dokümantasyon sunulmuştur: «Zürih’den 01:32’de kalkış, saat 03:55’de Roma’dan geçiş, Napoli’ye 04:39’de iniş, Napoli’den 05:43’de kalkış, Atina’ya 08:46’da iniş, Atina’dan 09:15’de kalkış, İstanbul’a 11:18’de varış, İstanbul’dan 13:40’da kalkış, Belgrad’a 16:45’de iniş, Belgrad’dan 17:29’da kalkış, fırtına nedeniyle 21:10’da Pfullendorf’a çayırlık alana iniş ve 29 Haziran günü Zürih’e saat 18:30’da varış» [1] Aslında uçakla yolculuk Pfullendorf’da son bulmuştur, uçuşa katılan pilot, teknisyen ve bir yolcu ile (muhtemelen) postalar Zürih’e trenle dönmüşlerdir. Uçakla katedilen mesafe yaklaşık 4.500 km’dir. [2]

Zürih – İstanbul İlk Uçuşu sırasında Napoli yakınlarında saat tahminen 05:00 sularında uçaktan çekilen fotoğraf

Bu uçuş  CH-167 tescil numaralı Lockheed 9B Orion model uçakla yapılmıştır. [3] O dönemde Swissair filosunda bu uçaktan 2 adet bulunmaktadır. 575 hp (429 kW) Wright R-1820-E motoruna sahip bu 2 uçağı [4] (CH-167 ve CH-168 tescil no’lu) 1932 yılında filosuna katmıştır. [5] Amerikan firması Lockheed Aircraft Corporation’ın üretimi olan ve döneminin en hızlı ticarî uçaklarından biri olan Lockheed 9B Orion‘un teknik özellikleri şöyledir: Kanat açıklığı 13,04 m, uzunluğu 8,55 m, yüksekliği 2,90 m, seyir hızı 293 km/s, maksimum hızı 360 km/s, yolcu kapasitesi 4, menzili ise 900 km’dir. [6]

Uçak şu anda İsviçre’nin Ulaşım Müzesinde bulunmaktadır. [7]

Uçuşu gerçekleştiren Swissair (Schweizerische Luftverkehr AG), resmî kanallardan gelen baskı ile Basel menşeili Balair ve zürih menşeili Ad Astra havayolu şirketlerinin birleşmesi neticesinde, 26 Mart 1931 tarihinde kurulmuştur. 1932 yılında satın aldığı Lockheed uçakları ile kısa sürede Avrupa’da dönemin en hızlı havayolu şirketi konumuna gelmiştir. 1932 yılında Lockheed uçaklarıyla Basel-Zürih-Münih-Viyana ekspres uçuş hattını oluşturmuştur. Sol tarafta şirketin ilk logosu yer almaktadır. [8]

3 Temmuz 1934

İstanbul – Berlin

(Berlin Aktarmalı Münih)

Luft Hansa AG

3 Temmuz 1934 tarihinde hava postası ile İstanbul’dan Berlin’e yollanan zarfın üzerine 1930 Londra Baskısı (İsfila Nr.) #1229, 50 kuruş değerinde pul yapıştırılmıştır. Taahhütlü olarak postaya verilen ticarî zarfın sol üst kısmında R Taahhüt damgası ve “R Galata Taahhüt” etiketi yer almaktadır. Zarfın ön yüzünde 3 damga görülmektedir. Bu damgalardan birincisi pul üzerine vurulan ancak okunamayan GALATA damgasıdır. Damganın “GALATA” olduğunu taahhüt etiketindeki Galata ibaresinden anlıyoruz. İkinci damga kırmızı küçük olan, T.K Taahhütlü Kontrol Merkezi damgasıdır. [9] Zarfın ön yüzündeki “Mit Luftpost Befördert-Berlin C2” yazılı damga ise “Havayolu ile Taşınan” anlamında, zarfa Berlin’de vurulan damgadır.

Ön Yüzde Damgalar

Ön Yüzde Etiketler

Arka yüzdeki varış damgalarından zarfın Münih’e, Berlin aktarmalı ulaştığını anlıyoruz. Aslında ticarî mektup Alfred Paluka tarafından İstanbul’dan Münih’e yollanmıştır. Ancak uçuş Berlin’de son bulmuş, sonrasında muhtemel ki tren ile Münih’teki varış adresine ulaşmıştır (bunu ön yüzdeki kırmızı “Berlin” tarihsiz hava postası damgasından anlıyoruz). Bu arada arka yüzdeki Münih varış damgasında yapılan tarih hatası dikkat çekicidir. 1934 olması gereken varış damgası, yanlışlıkla 1935 olarak vurulmuştur. Özetle 3.7.1934 tarihinde taahütlü olarak Galata’dan postaya verilen ticarî mektup, 6.7.1934 Berlin aktarmalı, 7.7.1934 tarihinde Münih’e ulaşmıştır.

Arka Yüzdeki Varış Damgaları

3 Temmuz 1934

İstanbul – Malmö (İsveç)

(Malmö Aktarmalı Blötberget)

İstanbul Galata çıkışlı posta kartı 26.10.1934 tarihinde yolculuğunun ilk durağı olan Malmö havalimanından İsveç’in Dalarna şehrinin bir bölgesi olan Blötberget’e 27.10.1934 tarihinde kara yolu ile ulaşmıştır. Posta kartına 35 kuruş değerinde pul kullanılmıştır. Posta kartına sırasıyla 7½ kuruş 1934 sürşarjlı Uçak,  2½ kuruş 1931 2. Ata ve 25 kuruş 1930 Londra baskısı pullar yapıştırılmıştır. Ön yüzde 23.10.1934 “GALATA 1” damgası, hava postası ile taşınacağını gösterir “etiket” ve 27.10.1934 “Blötberget” varış damgaları yer almaktadır.

Posta kartının arka yüzünde ise uçak figürü damgalı, 26.10.1934 Malmö Havalimanı varış damgası yer almaktadır

________________________________

Dipnotlar (Kaynaklar)

[1] https://blogs.ethz.ch/digital-collections/2013/06/28/bilderratsel-3/ (erişim tarihi: 28.04.2017)

[2] http://www.familyair.de/index.php?page=Thread&threadID=1173 (erişim tarihi: 28.04.2017)

[3] https://blogs.ethz.ch/digital-collections/2014/06/27/irgendwo-jenseits-des-bodensees-oder-das-glimpfliche-ende-von-mittelholzers-postflug/ (erişim tarihi: 28.04.2017)

[4] https://en.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Model_9_Orion (erişim tarihi: 28.04.2017)

[5] https://de.wikipedia.org/w/index.php?title=Swissair&oldid=57102269 (erişim tarihi: 28.04.2017)

[6] http://www.sr692.com/fleet/06_orion/index.html (erişim tarihi: 28.04.2017)

[7] http://www.myswitzerland.com/en-ch/swiss-museum-of-transport-and-communication-lucerne.html (erişim tarihi: 28.04.2017)

[8] http://www.swissinfo.ch/fre/la-mort-d-une-pionni%C3%A8re-de-l-aviation-civile/2629364 (erişim tarihi: 28.04.2017)

[9] Taahütlü mektuplar kayıtlı gönderi aktarma noktasında işlem gördükten sonra ilk dönemlerde bu tip damga ile sonraki dönemlerde sekizgen taahhüt kontrol damga tipi ile daha sonraki dönemlerde ise normal tipte fakat kırmızı renk mürekkep ile damgalanmışlardır.

[*] Yazının başlık resmi Lockheed 9B Orion’a aittir. Lockheed’e ait siyah beyaz resimler ile İsviçre Ulaşım Müzesinde yer alan resim: http://www.sr692.com/fleet/06_orion/index.html; Pfullendorf‘a yaptığı zorunlu iniş sonrası resimler: https://blogs.ethz.ch/digital-collections/2014/06/27/irgendwo-jenseits-des-bodensees-oder-das-glimpfliche-ende-von-mittelholzers-postflug/ adreslerinden alınmıştır. (erişim tarihi: 28.04.2017)

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.