1921-1929 Dönemi

1922 Yılı Türk Pulları

1922 – Edirne Selimiye Camiî Serisi


İsfila nr.1064-1070 – Pulko nr. (katalog dışı) –  Michel nr.XVII-XXII  – Scott nr. (katalog dışı) – Pulhan nr. 883 I-889 I
Dantel: [11½]

açıklamalar yakında girecek


1922 – Sürşarjlı İkinci Adana Serisi


İsfila nr.1071-1078 – Pulko nr.899-906 –  Michel nr.779-786  – Scott nr. (Asia) 90-97 – Pulhan nr. 882-889
Dantel: [11½]

açıklamalar yakında girecek


1922 – Cenova Baskısı Posta Serisi


İsfila nr.1079-1090 – Pulko nr.907-918 –  Michel nr.767-778  – Scott nr. (Asia) 78-89 – Pulhan nr. 890-901
Dantel: [11½]

açıklamalar yakında girecek


1922 – Cenova Baskısı Takse Pulları


İsfila nr.1091-1095 – Pulko nr.919-923 –  Michel nr. Portomarken/47-51 – Scott nr. (Asia) J1-J5 -Pulhan nr. 902-906
Dantel: [11]

İtalya’nın Cenova Şehrinde bulunan I.G.A. Barabino & Graeve Matbaası tarafından 100’lük tabakalar hâlinde basılan ve beş adet puldan meydana gelen serinin tirajı 50.000 adettir. Tipo baskı tekniği kullanılmıştır. 1922 yılında tedavüle çıkan serideki pulların deseni İstanbul Yenicami çinilerinden alınmıştır. Cenova takse pullarında bazan başka renk ve başka yazı ile rastgelinse de bunlar prova amaçlı basılan (ese) pullardır. Cenova Takse pulları pul yokluğundan dolayı 1930 senesinde posta pulu olarak da kullanılmıştır.

Seride yer alan pulların kâğıt kalınlıkları bir değildir. 5 krş koyumavi pul kalın kâğıt, 3 krş karmen ince kâğıt, 2 krş leylakî (kızıl kahverengi) ince kâğıt, 1 krş koyu yeşil (yukarıda en sağda yer alan pul) kalın kâğıt ve 20 para valörlü griyeşil pul kalın kâğıda basılmıştır. Pulhan (1937) kataloğu 20 paralık pulun ince kâğıt baskısını erör olarak göstermektedir.

“Takse pulu posta ücreti ödenmeyen gönderilerden cezalı posta ücreti alınmasında kullanılan pulların adıdır. Mektup veya kartpostal gibi posta gönderilerine posta idaresi tarafından belirlenen ücret tarifelerine uygun olarak pul yapıştırılması gereklidir. Ancak kullanılan pulların posta ücret tarifesine uymaması veya pulların kullanımdan kaldırılmaları nedeni ile geçerli olmaması gibi nedenlerden, bazen ise posta kutularından, üzerine hiç posta pulu yapıştırılmadan atılan gönderiler çıkması nedeni ile posta ücretinin alıcıdan istenmesi söz konusu olmaktadır. Bu gibi durumlarda alıcı posta ücret tarifesinde belirtilen ücreti cezalı olarak ödemek zorundadır, bu ücretin ödenmesi takse pulları kullanılarak yapılmalıdır.” [1]

________________________________
Dipnotlar

1922 – Türkiye Büyük Millet Meclisi Serisi


İsfila nr.1096-1102 – Pulko nr.924-930 –  Michel nr. 787-792 – Scott nr. (Asia) 98-103 a ve 103 b – Pulhan nr. 907-912
Dantel: [11]

Pulların üzerinde Millet Meclisinin resmi olduğu için Millet Meclisi serisi olarak anılmaktadır. Ankara Hükûmetinin kendi adına hazırlattığı ilk pullardır. [1] İtalya’nın Cenova Şehrinde bulunan I.G.A. Barabino & Graeve Matbaası tarafından 200’lük tabakalar hâlinde basılan ve altı adet puldan meydana gelen serinin her bir pulunun tirajı farklıdır; yandaki tabloda seriye ait pulların tirajları yer almaktadır.

Meclis serisi aslında 6+1 puldan meydana gelmektedir. Serinin resimde görülen ilk 5 valörü ince kağıttır. 3 Kuruşluk pembe pulun ise hem kalın kâğıt, hem de ince kâğıt baskılısı mevcuttur. Aslında, serinin tümü ince kâğıt üzerine tabedilmiştir, fakat 3 kuruşluğun incesinden çok kalın kâğıtlısı mevcuttur. Bu bakımdan seri, kalın kâğıtlı 3 kuruş ile tamamlanır. İnce kağıt baskılısı nadir olduğu için diğer 6 puldan çok daha kıymetlidir. Bu ince kağıt 3 kuruş valörlü pulu da dikkate alacak olursak seri 6 pul değil 7 pul olarak kabul edilir. Pulko kataloğunda Meclis serisi 6+1 pul olarak belirtilmiştir. Michel kataloğu da Pulko ve Pulhan kataloglarında olduğu gibi seriyi 6+1 pul olarak kabul etmektedir. 2005 İsfila kataloğu seriyi 7 pul olarak gösterirken 2016 İsfila kataloğunda kısa seri ve uzun seri ayrımına gidildiğini görürüz.

Fiyatlandırma açısından bakıldığında bu ayrım daha belirginleşecektir. Örneğin Michel 2007 kataloğu ilk 5 valör ile kalın kâğıt 3 kuruşluk (6 parça) pulun seri değerini 110 Euro olarak göstermektedir. Diğer bir deyişle seriyi kalın kâğıt 3 kuruş ile tamamlamıştır. Ama bunun yanı sıra 3 kuruş valörlü ince kâğıt için 250 Euro şeklinde ayrı bir fiyat belirlemiştir. Europhilex (1995) kataloğu ise ince kağıt ayrımına hiç girmeden seriyi doğrudan 6 pul olarak göstermektedir.

Serinin ince kâğıt üzerine basılma sebebinin baskı masraflarını azaltmak olduğu düşünülüyor. Pullara ilişkin bir önemli ayrıntı da valörlerinin çok düşük olmasıdır. Dönemin posta tarifesi 5 kuruş olmakla beraber seride yer alan pulların en küçük valörlüsü 5 para, en yüksek valörlüsü ise 3 kuruştur. Bunun sebebi olarak da pulların 1921 öncesinde sipariş verilmesine rağmen baskıda yaşanan gecikme sebebiyle ancak 1922 yılında tedavüle çıkması gösterilmektedir. [2] Söz konusu yıllar yüksek enflasyon yaşandığı bir dönemdir, baskıdaki gecikme sebebiyle pullar posta tarifesinin altında kalmıştır.

Meclis pullarının tabı çok dikkatli yapılmamıştır. Pulhan’da ifade edildiği üzere [3] pek çok erörlü, kısmen veya tamamen dantelsiz olanlarına rastlanmaktadır. Ayrıca 3 kuruşluk pulun (200’lük) tabakasında yer alan pullardan birinde sağ alt köşedeki rakam 3 yerine 13 olarak basılmıştır. Bu hatalı (erörlü) baskılara Pulhan kataloğunda değer biçildiğini görüyoruz.

Pulların üzerinde yer alan Birinci Meclis Binası Meşrutiyet devrinde İttihat ve Terakki Fırkası tarafından ihale ile yaptırılmıştır ve Kuvay-ı Milliye devri bu çatının altında geçmiştir. [4] “Ankara Ulus meydanında bulunan I. Türkiye Büyük Millet Meclisi binasının inşaasına, 1915 yılında başlanmıştır. İlkin İttihat ve Terakki Cemiyeti kulüpBirinci Meclis Binası (1920) binası olarak tasarlanmış binanın plânı evkaf mimarı Salim Bey tarafından yapılmış, inşasına ise kolordunun askerî mimarı Hasip Bey nezaret etmiştir. Türk mimari stilinde olan iki katlı binanın en belirgin özelliği duvarlarında Ankara taşı (ANDEZİT) kullanılmış olmasıdır. Meclisin, 23 Nisan 1920’de bu binada toplanması kararlaştırıldığında henüz bitirilmemiş olan bina, milli bir heyecanın eseri olarak milletin katkısıyla tamamlanmıştır. 23 Nisan 1920 ile 15 Ekim 1924 tarihleri arasında I. Türkiye Büyük Millet Meclisi olarak kullanılan bina daha sonra Cumhuriyet Halk Fırkası Genel Merkezi ve Hukuk Mektebi olarak işlevini sürdürmüş, 1952 yılında Maarif Vekaletine devredilmiş, 1957 yılında ise müzeye dönüştürülmek üzere çalışmalara başlanmıştır. Bina 23 Nisan 1961’de “Türkiye Büyük Millet Meclisi Müzesi” adıyla halkın ziyaretine açılmıştır.” [5]

Büyük Millet Meclisi Serisi pullarının desenleri de iki farklı kültürü yansıtmaktadır. Pulların sağ ve sol yanlarında bulunan motifler Birinci Meclis Binası ile aynı mevkide bulunan Ulus’daki Hacı Bayram Camiinden alınmıştır. Pulların alt kısmında yer alan motifler ise Hacı Bayram Camiinin köşe temel taşlarının üzerinde bulunan ve Roma dönemine ait Augustus (Ogüst) Tapınağından alıntı yapılan bezeklerdir. [6]

İlk bakışta anlamsız gibi görülebilecek bu durumun, yani pulun üzerinde iki farklı medeniyete ilişkin motiflerin bir arada bulunmasının aslında çok ilginç bir izâhı var. Önce Augustus Tapınağı ile başlayalım:

Roma imparatoru Augustus Galatya Eyaleti’ni imparatorluk sınırlarına dâhil edince, Galat kralları İmparator adına Men ve Kybele kutsal tapınağının üzerine bu yeni tapınağı inşa ediyorlar. Tapınak daha sonradan hıristiyanlar tarafından kiliseye dönüştürülüyor. [7] Sonradan 15.yüzyıl başlarında Türklerin Ankara’yı almasıyla tapınağın kuzey-batı köşesine Hacıbayram Camii ekleniyor.

Bu aslında üzerinde durulması gereken bir konu gibi görünüyor; çünkü M.Ö.8.yüzyıldan günümüze değin tüm kutsal yapıların üst üste veya yan yana bulunması eski bir Anadolu geleneğidir; bu durumu Anadolu insanının hoşgörüsü olarak yorumlamak gerekir.[8]

Asıl konumuza geri dönecek olursak Hacı Bayram Camii konum itibariyle sol kıble köşesinden Augustus Tapınağı’na bitişiktir.[9] Dolayısıyla camii, 2 tapınak ve kilise içiçe bulunmaktadır. Önce Kybele ve Men tapınağı inşa edilmiş üzerine Augustus tapınağı yapılmış, sonradan kiliseye dönüştürülmüş ve nihayet Hacı Bayram Camii bu tapınağa bitiştirilmiş. İbadethaneleri yanyana olan ikiden fazla kültürün motiflerinin de pullar üzerinde bir arada kullanılması tabii bir netice görünümündedir.

________________________________

Dipnotlar

[1] Gelişim Ansiklopedisi, Meydan Gazetecilik ve Neşriyat Limited Şti. 8.Cilt, İstanbul: 1977, s.1431-32.
[2] TOGAY, Uzay, “Ankara Hükümeti Posta Pulları 1922” http://www.trfila.com/forum/forum_posts.asp?TID=160&PN=1
[3] PULHAN, Ali Nusret, 1937-1938 Türk Pulları Kataloğu II, Ekspres Basımevi, İstanbul: 1937, s.145.
[4] ATAY, Falih Rıfkı. [1961] 2004. Çankaya: Atatürk’ün Doğumundan Ölümüne Kadar, İstanbul: Pozitif Yayınları / M.E.B. Dizisi, ss. 390-391.
[5] http://www.kultur.gov.tr/TR/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF8FE9074FF19B00051D1CDA4024FA3062
[6] PULHAN, s.145.
[7] http://www.seymen.net/ankara.html ; http://tr.wikipedia.org/wiki/Augustus_Tapınağı
[8] http://www.anadolumedeniyetlerimuzesi.gov.tr/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFFA80988BFAA5E6B093F93D97214554F97
[9] http://www.ankarakalesi.com/index.php?option=com_content&view=article&id=12&Itemid=6


2 thoughts on “1922 Yılı Türk Pulları

  1. Yazınız çok beğendim. Ben de Toplumsal Hafızada Kadının yeri : Pul tarihinden örnek adı altında bir sunum hazırladım. Pulların çoğu rahmetli babamdan. Kataloglardan tarama yaptım. Bu ayın 20 sinde üniversiteli gençlere Zoomda bir konferans vereceğim. Tarama sonucunda öznel olarak çıkan ve her çıkan 1 kere sayarak. 202 Erkeğe karşı (Türk olmayan 26 tane ) 19 Kadın var (10 tane Türk olmayan ) Ben de tabii sunumun sonunda yine pulları kullanarak sizin anlattığınıza benzer hikayeleri buldum. Sizin de bu yazınızı refere etmek isterim. İsminizi almak isterim. Teşekkürler.

  2. Suzan hanım yorumunuza geç dönüş yaptığım için üzgünüm. İşlerimin yoğunluğu sebebiyle uzun bir süre siteyle ilgilenemedim. Sunumunuza geciktim fakat ilerleyen dönemlerde filateli ile ilgili bilgim dahilinde her türlü yardım ve desteği sağlayabilirim. İlginiz ve güzel yorumunuz için çok teşekkür ederim. Saygılarımla.

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.