Koleksiyon Odası

05 Mayıs 1957 – Federal Alman Reisicumhurunun Türkiye’yi Ziyareti

İsfila nr.1906-1907 – Pulko nr.1774-1775 – Michel nr.1516-1517 – Scott nr.1243-C29 – Pulhan nr.1694-1695

İsfila FDC nr.44 (Ankara, 05.05.1957) – nr.45 (İstanbul, 09.05.1957) – nr.46 (Bursa, 10.05.1957)

Federal Almanya reisicumhuru Prof. Dr. Theodor Heuss Türkiye’ye yaptığı ziyaretinde sırasıyla Ankara, İstanbul ve Bursa’da ağırlanmıştır. Bulunduğu her şehir için bu ziyaretin hatırasına özel ilk gün damgaları hazırlanmıştır. Bu damgalar Ankara’da 5.5.1957, İstanbul’da 9.5.1957, Bursa’da 10.5.1957 tarihlerinde kullanılmıştır. Bu ziyaretin anısına tedavüle çıkartılan ve tirajı 1 milyon adet olan serinin 59.830 adedi Ankara’da, 73.167 adedi İstanbul’da, 22.591 adedi ise Bursa’da damgalanmıştır. Bu suretle toplamda 155.588 adet serinin iptali gerçekleşmiştir (Pulhan, 1973:425).

Kullanılan 3 farklı özel ilk gün damgası için 3 farklı zarf hazırlanmıştır. Yukarıdaki galeride koleksiyonumuzda bulunan 10 adet zarf sergilenmektedir. Koleksiyonumuzda Pulhan, İzmir ve İstanbul Filatelist kulüplerine ait 9 zarf ile TBMM üyeleri için hazırlanan ve sadece Ankara damgası taşıyan zarflar yer almaktadır.

Theodor Heuss (31 Ocak 1884 – 12 Aralık 1963) 1949-1959 yılları arasında Federal Almanya Cumhuriyeti’nin, ardından da Batı Almanya’nın ilk Cumhurbaşkanı’dır. Münih ve Berlin Üniversitelerinde ekonomi politik ve san’at tarihi okumuş, ekonomi politik doktorasını Münih’te vermiştir. Meslek hayatına gazetecilikle başlayan Heuss, 1918 yılında Alman Demokrat Partisine üye olup siyasete girmiş ve 1933 yılında milletvekili seçilmiştir. Siyasî hayatı boyunca Nasyonal Sosyalizme karşı cephe almıştır. 1949 yılı seçimlerinde Federal Almanya’nın 1954 yılı seçimlerinde ise Batı Almanya’nın Cumhurbaşkanlığını yapmıştır. [1]

Dr. Theodor Heuss ve maiyetindeki heyet Türk hükûmetinin davetlisi olarak, Türk – Alman ilişkilerinin ve işbirliğinin geliştirilmesi amacıyla ülkemize 8 günlük bir ziyaret düzenlemişlerdir. Bu ziyarette 73 yaşındaki Cumhurbaşkanına Hariciye Vekili Heinrich Von Brentano ile Tümgeneral Fritz Reinhardt da refakat etmişlerdir. 05.05.1957 Pazar günü saat 17:40’da özel bir uçakla Ankara Esenboğa hava limanına inen Heuss ve Alman heyetinin uçağına hudutlarımızdan itibaren, hava kuvvetlerimize ait 8 jet uçağı refakât etmiştir. Heyet Ankara’da askerî merasim eşliğinde Cumhurbaşkanı Celâl Bayar ve Başbakan Adnan Menderes tarafından karşılanmıştır. Türk ve Alman heyetleri Ankara’da 3 günlük temaslarda bulunmuşlardır. Görüşmelerin merkezini askerî, ticarî ve iktisadî işbirliği oluşturmaktadır. Ayrıca Kıbrıs meselesi de bu görüşmelerde masaya yatırılmıştır. Görüşmelerin en önemli konusu 740 milyon marklık Türk-Alman silah anlaşmasıdır. Bu anlaşma ile Türkiye 1957 yılında Almanya’ya 250 milyon dolarlık silah satacaktır.

Bu dönemde Türkiye’deki şeker ve çimento fabrikalarının ve başta Sarıyar Barajı olmak üzere diğer barajların kurulmasında, Haydarpaşa ve Samsun Limanlarının kuruluşunda Alman firmaları faal rol almışlardır.

Ziyaretin ilk durağı Çankaya’daki Hariciye Köşkü olmuştur. Ziyaretin ikinci gününde Alman heyeti Anıtkabire saygı ziyaretinde bulunmuş, ardından Türk ve Alman heyetleri arasındaki müzakereler Çankaya’da başlamıştır. 7 Mayıs günü Çankaya köşkünde Dr Heuss’a Ankara fahrî hemşehrilik pâyesi verilmiştir. Öğleden sonra Ankara’da bir gezi tertip edilmiş ve heyetler Ankara Arkeoloji Müzesini ziyaret etmişlerdir. 8 Mayıs günü düzenlenen merasimde Ankara üniversitesi Rektörü tarafından Dr. Heuss’a hukuk doktoru ünvanı lâyık görülmüştür. Saat 20:00’de Ankara Palas Salonunda düzenlenen resmî kabulün ardından, heyet saat 21:00’de hususî bir trenle İstanbul’a hareket etmiştir. 9 Mayıs günü saat 12:20’de İstanbul’a ulaşan heyeti İstanbul Valisi, Belediye Başkanı, askerî ve mülkî erkan karşılamıştır. Ardından Türk ve Alman heyeti deniz yoluyla Dolmabahçe Sarayı’na geçmiştir. Misafir heyete ikâmetleri için Şale Köşkü tahsis edilmiştir. Saat 17:00’de Alman heyeti Ayasofya ve Sultan Ahmet Camilerini ziyaret etmiş ve 19:30’da tekrar Şale köşküne dönüş yapmıştır. 10 mayıs günü saat 10:30’da Savarona yatı ile Mudanya’ya geçen misafirler oradan Bursa’yı ziyaret edip tekrar saat 22:40 dolaylarında İstanbul’a dönmüştür. Bursa ziyaretinde heyetler Yeşil Türbe, Ulucami ve Muradiye Külliyesi’ni gezmişlerdir.

Dr. Heuss İstanbul’daki ziyaretlerine 11 Mayıs günü de devam etmiş ve Alman Lisesi, Teutonia Kulübü, Türk-Alman Dostluk Cemiyeti, AlmanHastanesi ve Alman Arkeoloji Enstitüsü ziyaret durakları olmuştur. Dr. Heuss saat 16:30’da Tarabya’daki Alman Mezarlığını ziyaret ederek Mareşal Von Der Goltz’un mezarına Riyaseticumhur forsunu taşıyan kordelâyı hâvi bir çelenk koyarak saygı duruşunda bulunmuştur. 12 Mayıs günü ziyaretini tamamlayan Alman heyeti 13 Mayıs günü saat 17:15’de hususî bir uçakla ülkemizden ayrılmıştır. [2] Fotoğraftaki uçak Lockheed Constellation modeldir.

Bu ziyaret esnasında Türkiye tarafından imâli kararlaştırılmış olan 740 milyon Marklık mühimmat siparişine ait mukavele Alman Federal Meclisi tarafından 10 Mayıs 1957 günü kabul edilmiş ve üretime başlanabilmesi için verilmesi icap eden 255 milyon Marklık avans Türkiye Cumhuriyeti namına Almanya Merkez Bankasına havale edilmiştir. [3] Bu siparişe ilişkin askerî mühimmatın üretimi Kırıkkale Makine – Kimya Endüstrisi Genel Müdürlüğü fabrikalarında hemen başlatılmıştır. [4] MKEK ile Alman Stahlwerke Südwestfalen Şirketi arasında kurulan Çelik Limited Şirketi ve Türk-Alman işbirliğinin meydana getirdiği yakınlık, Almanya ile DP Hükümeti arasındaki bu mühimmat imali konusunda sözleşmenin yapılmasına ön ayak olmuştur. [5]

________________________________

[1] http://www.wikizero.net/index.php?q=aHR0cHM6Ly9lbi53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvVGhlb2Rvcl9IZXVzcw (erişim tarihi: 02.01.2018)
[2] Ziyarete ilişkin yazı 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 14 Mayıs 1957 tarihli Milliyet Gazetesi arşivinden derlenmiştir.
[3] Milliyet, 10 Mayıs 1957 s.1
[4] Ayın Tarihi, Sayı No: 282, Yıl: Mayıs 1957, s. 9
[5] Nadir Yurtoğlu, “Türk Savunma Sanayiinde Girişimci Bir Kuruluş: Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu (MKEK) 1950-1960” Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, Yıl: 2017/1, Cilt: 16, Sayı: 31, ss. 81-112. Makale için bkz: http://dergipark.gov.tr/download/article-file/307164  (erişim tarihi: 02.01.2018)