01 Temmuz 1957 – Türk-Amerikan İşbirliğinin X. Yılı
01 Temmuz 1957 – Türk-Amerikan İşbirliğinin X. Yılı
İsfila nr.1910-1911 – Pulko nr.1789-1790 – Michel nr.1520-1521 – Scott nr.1246-1247 – Pulhan nr.1698-1699
İsfila FDC nr.50
Truman Doktrini çerçevesinde gelişen Türk – Amerikan işbirliğinin 10’uncu yılı anısına 1.7.1957 tarihinde tedavüle çıkan pullarımıza özel bir ilk gün damgası hazırlanmıştır. Pulhan’da belirtildiği üzere pulların tasarımı diğerlerinden farklı olarak bir müsabaka ile belirlenmiştir (1973:427). Müsabaka neticesinde birinci seçilen temanın ana kesiti olan dişli çark ve zeytin dalı özel ilk gün damgasının tasarımında kullanılmıştır.
Kanaatimizce, dişli çark sanayileşmiş Amerikan ekonomisini, dişli çarkın diğer yarısını oluşturan zeytin dalı ise dönem itibariyle tarım üretimine dayalı Türkiye ekonomisini ve aynı zamanda zeytin dalının temsil ettiği dostluk mesajını ifade etmektedir.
Türk-Amerikan işbirliğinin Türkiye ekonomisi üzerindeki etkilerine baktığımızda ise başlangıcında olumlu tesirlerin ortaya çıktığı fakat 1957 ve sonrasında, yapılan yardımların zorunlu kıldığı doğrudan ve dolaylı yaptırımların etkisiyle dışa bağımlı bir Türkiye’nin tesis edildiği görülmektedir.
1950’li yıllarda tarıma ağırlık veren Türkiye ekonomisinde (bu yıllarda Türkiye ekonomisinin yüzde 74’ünü tarım sektörü oluşturmaktadır) tarımda makineleşme hızlanmış, yeni alanların tarıma açılmasıyla tarımsal üretim artışa geçmiştir. Truman doktrini ve Marshall yardımlarının 1950-1953 dönemine damgasını vurduğu görülmektedir. 1950-1953 arasında Türkiye, yılda % 13’lük gibi hayli yüksek bir ekonomik büyüme yaşamasında tarımın etkisi oldukça fazladır. [1] Ancak Marshall Planının resmen sona erdiği 1953 yılından sonra, 1954-1957 döneminde ABD’den gelen yardımlar tümüyle kesilmiştir. Bu dönemde Marshall plânının dışa bağımlı hâle getirdiği Türkiye ekonomisinde, dışa bağımlılığın getirdiği olumsuz etkiler ortaya çıkmaya başlamış ve buna bağlı dış borç yükü de giderek artmıştır.
Tekrar konumuza dönecek olursak tirajı 500.000 adet olan pulların 50.728 adedi, hazırlanan ilk gün özel posta damgası ile iptal edilmiştir. İptal işlemi pulların tedavüle konulduğu 1.7.1957 tarihinde İstanbul’da Merkez Postanesinde gerçekleştirilmiştir (Pulhan, 1973:427).
İlk gün özel posta damgasının uygulanması suretiyle hazırlanan ilk gün zarflarının çeşitliliği kadar PTT MOBYD (PTT Meslek Okulunu Bitirenler Yardımlaşma Derneği) tarafından hazırlanan zarfların da bu seri ile başlamış olması, dikkatten kaçmayan bir durumdur. Yukarıdaki galeride yer alan en üsteki zarf PTT MOBYD’ne ait olandır. Ancak zarfın üzerinde, sonraki dönemlerde MOBYD olarak kullanılan kısaltmanın MOBD şeklinde yazıldığı görülmektedir. MOBYD Ankara şubesinin zarf üzerinde tercih ettiği motif ise pulunkiyle aynıdır.
Tirajı 400 olarak belirtilen Kamer zarfında (Kamer, 1969: 62), arka planda yer alan Türk ve Amerikan bayraklarının önünde tokalaşan eller ile Truman Doktrinine atıf yapıldığı görülmektedir. Zarfın üzerinde de Truman Doktrini Hatırası ibaresi yer almaktadır. İstanbul Filatelist Kulübünün hazırladığı zarfta da Truman Doktrini ifadesinin hemen üzerinde, Amerika Birleşik Devletleri’nin 33. Başkanı Harry S. Truman’ın resmi ile Truman doktrini ve onun bir sonucu olan Marshall yardımları kapsamında, Türkiye’ye yapılan askerî ve tarımsal makine ve teçhizat yardımlarını sembolize eden kompozisyon yer almaktadır (fakat şunu da belirtmek gerekir ki, yapılan yardımlarla gönderilen askerî malzemelerin Kıbrıs Barış Harekâtında kullanılmasına izin verilmemiş, yardım veya borçlandırma yoluyla gelen makine ve teçhizatın yedek parça ithalâtı için de çok yüksek döviz ödenmek zorunda kalınmıştır).
İ. Tunalı tarafından hazırlanan ilk gün zarfında, bileklerinde Türk ve Amerikan bayrağının bulunduğu tokalaşan eller yer almaktadır. İsimsiz zarfların sonuncusunda, Türkiye haritasına uzanan ve avucunda Amerikan bayrağı olan el ve elin içine çizilen sanayi sembolleri, askerî yardımları sembolize eden kılıç, tarımsal destekleri ifade eden ve dostluk sembolü olarak zeytin dalı yer almaktadır. İzmir Filatelist Kulübü ise kulübün logosunun bulunduğu standart antetli zarfını kullanmış fakat önceki bazı uygulamalarından farklı olarak zarfları numaralandırmamıştır.
________________________________
[1] TBMM Zabıt Ceridesi, D:10, c.VIII, s.251.